वृक्षप्रकल्पातील हिरवा सोबती १२ : वारस वृक्ष

तुंगारेश्वर येथील वारस वृक्ष

तुंगारेश्वरच्या जंगलात मार्चच्या दरम्यान वारस वृक्षाची फुले फुललेली दिसतात. हा एक मोठा वृक्ष आहे. मराठीत याला 'पातंग', 'फुलंग' असे म्हणतात. 

शास्त्रीय नाव Heterofragma quadrilocularis. हा वृक्ष Bignoniaceae या कुळातील आहे. 'हेटेरोफ्रॅग्मा' असे जातीनाम यासाठी आहे की या वृक्षाच्या फळातील चार कप्पे अनियमित आकाराचे असतात.  फळ चार कप्प्यांचे म्हणून 'क्वाड्रिलाकुलॅरीस'. 

पाने, कळ्या आणि फुले

फेब्रुवारीच्या अखेरीपासून ते एप्रिल पर्यंत वारस फुलण्याचा काळ असतो. एरव्ही हा वृक्ष नुसताच अवाढव्य वाढलेला दिसतो. पण वसंत ऋतूमध्ये  पांढरट-गुलाबी अश्या फुलांनी बहरून जातो तेव्हा तो वेगळाच दिसतो. पक्षी, कीटक या वृक्षाच्या मोठ्या फुलांवर मध खाण्यासाठी हजेरी लावतात. त्यामुळे पक्षीनिरीक्षण करण्यासाठी आणि पक्ष्यांचे लक्ष आकर्षून घेण्यासाठी वारस हा एक उत्तम वृक्ष आहे. याला मार्च-एप्रिलच्या दरम्यान शेंगा धरतात. त्या लांबसडक असतात. या वृक्षाची पानेही विशेषपूर्ण आहेत. ती संयुक्तपर्णी असून विषम संख्येत असतात. हिवाळ्यात हा वृक्ष पर्णहीन होऊन जातो. 

वारस वृक्षाची फळे

फुले खूप मोठी  (पाच ते दहा सेमी आकाराची) असतात. फांद्यांच्या टोकाला फुलांचे केसाळ  तुरे येतात.  फुले पेल्यासारखी दिसणारी आणि सुवासिक असतात. कळ्याही मखमली, मुलायम असतात.

'वारस' वृक्षाची एक दुसरी पिवळ्या फुलांची 'पिवळा वारस' नावाची जात अंदमान-निकोबार आणि म्यानमार भागात आढळते.