वृक्षप्रकल्पातील हिरवा सोबती १०: कौशी वृक्ष

कौशी वृक्ष

या वृक्षाला मराठीत 'कौशी', 'काशी', 'खवस'; हिंदीमध्ये  'बोदला', 'सामारी',  गुजराती मध्ये 'कोदारो; इंग्रजी मध्ये Scarlet Sterculia (स्कार्लेट स्टर्क्युलिया) असे म्हणतात. 

या वृक्षाचे शास्त्रीय नाव Firmiana colorata / ' स्टर्क्युलिया कोलोरॅटा' आहे. हा वृक्ष 'स्टर्क्युलिएसी' या कुळातील आहे. 'स्टर्क्युलिया' हे नाव स्टर्क्युलिअस या लॅटिन देवाच्या नावावरून ठेवले गेले आहे. रोमन मायथॉलॉजीमध्ये Sterculius ("manure" or "feces") म्हणजे god of feces. लॅटिन मध्ये स्टर्कस म्हणजे गोबर/शेणखत. या वृक्षाच्या फुलाला शेणखत/गोबर सारखा उग्र वास येतो. म्हणून या वृक्षाचे नाव त्यावरून देण्यात आले आहे. पण हि फुलं अतिशय देखणी आणि आकर्षक केशरी रंगची असतात. या वृक्षाला इंग्रजीमध्ये बॉनफायर ट्री असेही नाव आहे. 

कौशीच्या कळ्या

मार्च/एप्रिल मध्ये हा वृक्ष पूर्णपणे निष्पर्ण होतो आणि त्यानंतर प्रत्येक पानाच्या देठाकडून नारिंगी रंगाची दांडी निघते,  या दांडीला लहान नारिंगी कळ्या येतात. या कळ्या फुलल्यानंतर वृक्ष केशरी/नारिंगी रंगाने बहरून जाते तेव्हा तो अतिशय लक्षवेधी दिसतो. फुलांचे सौन्दर्य वाखाणण्यासारखे असते. जेव्हा पुळे फुललेली नसतात तेव्हा कळ्या नारिंगी रंगाच्या फुगवलेल्या फुग्यांसारख्या दिसतात. एका दांडीला तीस चाळीस फुले असतात. त्यापैकी काहीच फुलांचे फळात रूपांतर होते. फळे लहान, चपटी , मांसल आणि नारिंगी रंगाची असतात. 

हा वृक्ष दक्खन आणि पश्चिम घाटात वन्य आहे. या वृक्षाच्या सालीत, पानात औषधी गुणधर्म आहेत. एक वेगळ्या सौन्दर्यपूर्ण फुलांचा वृक्ष म्हणून हा वृक्ष दारी लावला पाहिजे.